ضدیخ با نام لاتین Antifreeze از جمله محصولات شیمیایی محسوب می­شود که با کاهش نقطه انجماد سیالات، از یخ­زدگی آنها در فصل زمستان جلوگیری می­کند. همچنین در فصل تابستان نیز از آن استفاده می­شود. در واقع ضدیخ می­تواند نقطه جوش سیالات را افزایش دهد تا از جوش آوردن دستگاه­ها و موتورها جلوگیری کند. ماده اصلی آن اتیلن گلیکول است که نقطه انجماد آب را کاهش و نقطه جوش آن را افزایش می‌دهد. این کار به جلوگیری از یخ زدن، جوشیدن یا تبخیر شدن آب رادیاتور شما کمک می‌کند. ضدیخ­ها در دو نوع مختلف ضدیخ­های پایه روغنی و ضدیخ­های پایه الکلی تولید می­گردند.

– ضدیخ­های پایه روغنی بیشترین و بالاترین مقاومت را در برابر گرمای ناشی از فعالیت قطعات موتور دارند. به همین علت از خراب شدن و وارد شدن آسیب به واشر و یا سیلندر جلوگیری می­کنند. این ضدیخ­ها بیشترین سطح حفاظت از قطعات موتور خودرو را دارند. همچنین از لحاظ هزینه­ای، دارای قیمت مناسب­تری هستند و طول عمر آنها نیز بالاتر و بیشتر است. به همین علت استفاده از این ضدیخ­ها رایج­تر است.

– ضدیخ­های پایه الکلی از ترکیبات آلی تشکیل شده­اند و به طور کلی قیمت بالاتری به نسبت ضدیخ­های پایه روغنی دارند. یکی از بارزترین ویژگی ضدیخ­های الکلی این است که از قطعات موتور خودرو در برابر سرما و گرما حفاظت می­کنند. این ضدیخ­ها مقاومت بالایی در برابر انجماد دارند و برای فصول سرد سال بسیار مناسب هستند. این دقیقا همان ویژگی است که یک ضد یخ باید داشته باشد. اما اگر بخواهیم این نوع ضدیخ را با پایه روغنی مقایسه کنیم، دارای طول عمر کوتاه­تر، قیمت بالاتر و کارایی کمتری هستند. همچنین اگر در هنگام ریختن ضدیخ­های اسیدی در رادیاتور ماشین دقت نکنید و مقداری از این ضدیخ­ها روی بدنه خودرو بریزد، رنگ بدنه را از بین می­برد.

کاربرد

1- خنک کننده موتور خودرو

2- سیستم­های گرمایش و تهویه مطبوع

3- جلوگیری از ترکیدن و ایجاد آسیب لوله­ها استفاده کرد.

4- کاهش خطر تشکیل رسوب و خوردگی

5- سیستم­های آب گرمایش خورشیدی

6- رفع یخ­زدگی جاده­ها

ویژگی­های ضدیخ

• نقطه جوش بالا
• نقطه انجماد پایین
• پایداری در طیف وسیعی از دماها
• گرمای ویژه و هدایت حرارتی بالا و انتقال حرارت بهبود یافته
• ویسکوزیته پایین
• از نظر شیمیایی بی­ اثر
• کاهش نیاز به تعمیرات ترموستات، رادیاتور و پمپ آب
• صرفه­جویی در زمان و هزینه در تعمیر و نگهداری
• حفاظت در برابر خوردگی
• سازگاری با لاستیک و پلاستیک

انواع ضد یخ

• (Organic Acid Technology)OAT – اسیدهای آلی – نارنجی یا قرمز
• IAT(Inorganic Additive Technology)– سیلیکات – سبز
• HOAT(OATهیبریدی) – سیلیکات ها و اسیدهای آلی – زرد
• (Silicated HOAT) Si-OAT – سیلیکات ها و اسیدهای آلی – بنفش
• P-HOAT(فسفاته HOAT ) – فسفات ها و اسیدهای آلی – آبی، قرمز یا صورتی
• HOAT (هیبریدی OAT)، بدون فسفات – بدون نیتریت، آمین و فسفات–(NAP) فیروزه

ضدیخ مایع ­رنگی است، اما رنگ‌ها به درخواست تولیدکنندگان اضافه می‌شوند، که در مورد ضدیخ‌های متداول معمولاً سایه‌هایی از سبز تا آبی را انتخاب می‌کنند، در حالی که ضدیخ‌های ارگانیک معمولاً سایه‌هایی از صورتی تند تا نارنجی دارند.

با این حال، اگرچه رنگ ضدیخ تا حدودی استاندارد شده است، هیچ الزام صریحی برای تعیین آن وجود ندارد. از سوی دیگر، بسیاری از ضدیخ‌ها «جهان‌شمول» هستند، به این معنی که استانداردهای مختلفی را پوشش می‌دهند، بنابراین بهتر است که خود را بر اساس رنگ تنظیم نکنید.

تفاوت ضدیخ و خنک کننده

ضدیخ و خنک کننده مایعات مختلفی هستند. ضدیخ مایع غلیظی است که قبل از افزودن به سیستم خنک کننده باید با آب مقطر مخلوط شود. اگر نسبت ضدیخ به آب نادرست باشد، سیستم خنک کننده به خوبی کار نمی­کند و ممکن است با مشکلاتی مانند تشکیل رسوب یا گرم شدن بیش از حد موتور خود مواجه شوید. به این دلیل که سازندگان خودرو دقیقاً سیستم‌های خنک‌کننده خودرو خود را طوری می‌سازند که با نسبت مایع خنک‌کننده تنظیم شده کار کند.

علائم نشان دهنده نیاز خودرو به ضدیخ

• نشتی مایع خنک کننده
• گرم شدن بیش از حد موتور
• بخار از زیر کاپوت
• کثیف یا زنگ­زدگی مایع رادیاتور

ترکیبات ضدیخ

 ساختار اصلی ضد یخ شامل موارد زیر است:

• مایع پایه: مونو اتیلن گلیکول (MEG)، پروپیلن گلیکول یا گلیسیرین،
• مواد افزودنی: بازدارنده خوردگی، کاویتاسیون و رسوب، ضد کف، تثبیت کننده و بافر.

 تفاوت اصلی بین MEG و گلیسیرین این است که MEG نقطه انجماد پایدارتری به ضد یخ می­دهد. MEG خالص منجر به خوردگی فلزات آهنی و غیرآهنی می­شود، بنابراین افزودنی­های بازدارنده خوردگی از ترکیبات اجباری هر ضدیخ هستند. حدود 5 درصد مواد افزودنی وجود دارد و با حداکثر 5 درصد آب، می­توان گفت که حدود 90 درصد کنسانتره ضدیخ در واقع از اتیلن گلیکول یا متداول­ترین MEG ساخته شده است.

استانداردهای کیفیت

 برای اینکه ضدیخ با کیفیت در نظر گرفته شود، باید الزامات کیفی تعریف شده توسط استاندارد ملی ایران به شماره 338و استانداردهای بین المللی شاخه و نظامی (ASTM, DEF, MIL, SAE) که حداقل کیفیت ضد یخ و حداقل مدت زمان تعویض را تعریف می کند، داشته باشد.

اختلاط انواع مختلف ضدیخ

 برای اختلاط چند نوع ضدیخ جداول سازگاری وجود دارد، اما علاوه بر پیچیده بودن، جهانی نیستند و اغلب فقط برای یک سازنده اعمال می­شوند. باید در نظر داشته باشید که این کار کیفیت ضدیخ جدیدتر را خراب می‌کند و کیفیت ضدیخ قدیمی (بدتر) را که بهتر است، یعنی مایع جدیدتر، بهبود نمی‌بخشد.

 از آنجایی که نمی‌توانید به رنگ آن تکیه کنید و تجزیه و تحلیل‌های شیمیایی بسیار گران هستند، راننده‌های معمولی نمی‌توانند به طور قابل اعتماد بفهمند که کدام ضدیخ‌ها سازگار هستند.  بنابراین، بهتر است همان ضدیخ را که از قبل در سیستم وجود دارد اضافه کنید یا آن را به طور کامل تغییر دهید. در شرایط اضطراری، حتی مقدار کمی آب مقطر یا غیر معدنی می­تواند این کار را انجام دهد. در شرایطی که مقادیر بیشتری مورد نیاز است (مثلاً اگر شلنگ نشت کند)، بهترین راه حل این است که خودتان یا در یک مرکز خدمات علت را برطرف کنید، زیرا ممکن است موتور “جوش بیاید” یا حتی مایع خنک کننده بیشتری را از دست بدهد.

استفاده از آب به جای خنک کننده

 با توجه به اینکه هدف جلوگیری از یخ زدگی در طول زمستان است، نمی­توان از آب به عنوان خنک کننده استفاده کرد، زیرا در دمای صفر درجه سانتیگراد یخ می­زند و می­تواند منجر به ترک خوردن بلوک و سرسیلندر شود و از طرف دیگر در تابستان به دلیل دمای بالا به سادگی تبخیر می­شود. علاوه بر این، آب منجر به خوردگی قطعات فلزی سیستم و تشکیل رسوب آهکی می­شود که ­تواند جریان سیال را در سیستم کند کرده و باعث آسیب شود.

نسبت اختلاط ضدیخ و آب

 برای ساخت یک خنک کننده، لازم است آب مقطر یا غیر معدنی به ضدیخ اضافه شود، معمولاً به نسبت 50:50 یا 60:40.  ضدیخ­های مدرن مبتنی بر اتیلن گلیکول این خاصیت را دارند که محلول­های آنها با غلظت 50 درصد دارای نقطه تبلور بین 35- تا 40- درجه سانتیگراد هستند، بنابراین اغلب از آنها استفاده می­شود. محلول­های 40 تا 60 درصد ضدیخ غلیظ معمولاً قابل استفاده در دماهای 28- تا 50- درجه سانتیگراد استفاده می­شود. در مناطق گرمتر استفاده از غلظت 30% به دلیل اینکه فقط تا 18- درجه سانتیگراد محافظت می­کنند و غلظت­های پایین­تر در برابر خوردگی محافظت نمی­کنند. بنابراین، اینکه تا چه حد ضدیخ و آب را با هم مخلوط کنید، بیشتر به شرایط آب و هوایی بستگی دارد. بهترین توصیه این است که دستورالعمل­های روی بسته­بندی را دنبال کنید زیرا هر سازنده­ای محصول خود را بهتر می­شناسد.

تصور غلط این است که غلظت­های بالاتر حدود 70 درصد بهتر محافظت می­کند زیرا نقطه انجماد به دمای بالاتر می­رود. علاوه بر این، غلظت‌های پایین ضدیخ به اندازه کافی از خوردگی محافظت نمی‌کند، زیرا دارای بازدارنده‌های خوردگی کافی نیستند، اما ضدیخ غلیظ ایده‌آل نیست، زیرا خود پایه خورنده است. علاوه بر این، ضدیخ غلیظ چسبناک­تر و در انتقال حرارت ضعیف­تر است و حتی در مقایسه با محلول­های آبی خود، ظرفیت گرمایی به طور قابل توجهی کمتری دارد.